AANGESPOELDE TIJD (review)

Aangespoelde tijd | een installatie van Robin Weijers | Art Gouda | 02-05 juni 2016

door Hans Overvliet

Het verlaten archief van het voormalige Weeshuis in Gouda. Lege archiefkasten ademen het verleden; de informatie die zij droegen verspreid over de stad gekaderde leegte. Robin Weijers nam deze ruimte tot zijn werkplek. Met zwarte folie omwikkelde hij gedeelten van de archiefkasten, met hier en daar daarover transparante folie. Daarmee markeerde hij een carré in de ruimte die bovendien benadrukt wordt door het geheel te belichten middels blauw licht. De metalen planken liggen onderin de kasten. De leegte in de kasten wordt door die weggenomen functionaliteit nog meer voelbaar. Door de dunne zwarte folie ervaar je als door een zonnebril de blik naar buiten. Door de door lood gefragmenteerde ruiten zie je de binnenplaats van het gebouw; een vorm die terugkomt in een terloops opgehangen betonijzer.

In de archiefkasten zie je eerst een wat Weijers ‘een brocante kooi’ noemt. Eén daadwerkelijk aanwezig, één figurerend in een video. De werkelijke staat open; de representatie ervan is gesloten. Het is de prelude tot het werk: zo’n beetje alles wat er zich als aanraakbaar materiaal in de installatie bevindt komt terug in de vier video’s die de installatie bevolken en die rijmen door op het gegeven ‘half open – gesloten’.

In het midden van zijn uitgespaarde carré toont Weijers ook een korte video. De projectie geschiedt op door een ventilator bewegende folies waardoor er een gelaagd en dynamisch beeld ontstaat. Voordat je dit centrale deel van de installatie kunt betreden, moet je een houten drempel over die Weijers daar heeft neergelegd. Deze eerste drempel neem ik fysiek, de video zal me met een paar mentale drempels confronteren. Wanneer ik opnieuw de drempel neem, ben ik geraakt in mijn gedachten verzonken.

De video toont een jong, zwart meisje dat wakker wordt in de ruimte van Robin. Ze onderzoekt waar ze is. Tastend, voelend, sluipend, zittend. Op enig moment hoor ik haar spreken: “ . . . omdat je eigenlijk van iemand anders bent (. . .) omdat je daar geboren bent . . .”. Het zijn schokkende zinnen die door je ziel snijden. Omdat je het wel wist, maar niet wilde weten. Omdat haar prachtige, heldere stem in krachtig Nederlands kristalhelder verwoordt waar in mijn bibliotheek begenadigde schrijvers duizenden zinnen voor nodig hadden. Omdat ik net iets te lang nodig heb om deze stem, deze taal, deze zinnen aan een zwart meisje te koppelen. Ook voor mij geldt kennelijk “. . . omdat je daar geboren bent . . .”.
Haar zoektocht verplaatst zich naar een andere dimensie, die van de afwezige vader. Naar wat er van hem in haar zit, verlangend naar een ontmoeting. Jaren geleden las ik het boek van de Duitse psychiater Klaus Theweleit met de gelijknamige titel – de afwezige vader. Na al die jaren weet ik nu ook intuïtief waar hij over spreekt.
Als in Hamlet spreekt het meisje tegen een piepschuimen bol die door vissers gebruikt wordt om hun netten te markeren. Ze vraagt de bol naar haar identiteit. In de verleden tijd middels haar vader, in de tegenwoordige tijd naar het “. . . omdat je eigenlijk van iemand anders bent . . .”.
Het achtergrondgeluid van aangenaam klokkend water dat de hele video ondersteunt, verschuift gaandeweg ook naar een andere dimensie; van geruststellend naar bedreigend. Opeens word ik me er opnieuw van bewust dat dit het geluid is van de slavernij zeeroutes, het geluid dat bootvluchtelingen begeleidt naar een veiliger haven. Waar, aangekomen, ze “eigenlijk van iemand anders worden”, want rechteloos.

Mijn blik schuift naar rechts, naar een kleiner getoonde video. In deze video vind ik haar terug achter de tralies van het betonijzer. Alleen haar handen en armen ontsnappen aan de gevangenschap.
De vierde video. Hetzelfde meisje, dezelfde zoektocht. Maar nu dansante; als in een dans beweegt ze heen en terug in de ruimte; dansend, maar opnieuw in een ‘contained space’. Ook hier vechten medelijden en empathie om voorrang.

Wanneer ik opnieuw de houten drempel neem, ben ik diep geraakt. Dankzij de openheid van de installatie van Weijers ‘consolideert’ mijn gevoel zich uiteindelijk in ‘empathie’ met het perspectief dat Hannah Arendt zo prachtig analyseerde. Ik kan me opnieuw verbinden aan de barre werkelijkheid door een sublieme schoonheidservaring.

Gouda | zaterdag 4 juni 2016 | Hans Overvliet